Ortadoğu’da 62 yıllık gerginliğin baş aktörü

Ortadoğu’da 62 yıllık gerginliğin baş aktörü

Gazze’ye yardım konvoyuna düzenlenen operasyonla bir uluslararası krize daha imza atan İsrail, 1948’den bu yana Ortadoğu’da yaşanan krizlerin baş aktörlerinden biri. Arap dünyasının karşı çıkmalarına rağmen, savaşlarda üstünlük sağladı v

Ortadoğu’da 60 yılı aşkın süredir yaşanan uluslararası krizlerin baş aktörü olan İsrail ile Filistin arasındaki sorunların kökeni 19. Yüzyıl sonlarına kadar uzanıyor. Bölgenin Osmanlı İmparatorluğu idaresi altında olduğu 20. Yüzyıl başlarında Filistin topraklarına yerleşmeye başlayan Siyonist yerleşimciler, 1897’de İsviçre’nin Basel kentinde düzenlenen ‘Birinci Siyonizm Kongresi’nde kabul edilen Basel Programı’na uygun olarak Filistin’de bir Yahudi devleti kurmayı amaçlıyordu. 1. Dünya Savaşı’na giden süreçte Avrupa’dan yola çıkan on binlerce Yahudi, Filistin topraklarına yerleşmişti.

İNGİLTERE BÖLÜNME TEKLİF ETTİ

1. Dünya Savaşı’nın sonunda bölge İngiltere tarafından işgal edilmiş, 25 Nisan 1920’deMilletler Cemiyeti, İngiltere’ye, bölgeninmanda idaresi için yetki vermişti. 1936-39 arasında Siyonist yerleşime ve İngiltere’ye karşı büyük Arap isyanı yaşandı. 1937’deki ateşkes sırasında İngiltere Filistin’i Yahudiler ve Araplar arasında bölme teklifini ortaya attı. Arap tarafı bunu kabul etmeyince isyan yeniden başladı ve kanlı şekilde bastırıldı. Nazi zulmünden kaçan Yahudilerin bölgeye ulaşmasıyla birlikte büyümeye başlayan Yahudi-Arap sorununa çözüm bulmakta zorlanan İngiltere, konuyu Birleşmiş Milletler’e (BM) devretti. BM özel komitesi, bölgeyi Filistin ve Arap devletleri arasında bölmeyi önerdi. Filistinli temsilciler teklifi reddederken, Yahudiler kabul etti. BM Genel Kurulu’nda plan kabul edildi, ancak Araplar reddettiği için hiçbir zaman uygulamaya koyulamadı. İngiltere,Mayıs 1948’de, Filistin’deki manda idaresine son vereceğini açıkladı. 14 Mayıs’ta İsrail Devleti’nin kuruluşu ilan edildi. Bir gün sonra da Ürdün,Mısır, Lübnan, Irak ve Suriye orduları, İsrail topraklarını işgale başladı, ancak İsrail ordusu püskürtmeyi başardı. 700 bin Filistinli yaşadıkları yerleri terk etti ya da terk etmek  zorunda bırakıldı.Mısır, Gazze Şeridi’ni elinde tuttu. Ürdün de Kudüs çevresindeki toprakları ve şimdi Batı Şeria denen bölgeyi ilhak etti. Bunlar, İngilteremanda topraklarının yüzde 22’sini oluşturuyordu.

1967 SAVAŞI BELİRLEYİCİ OLDU

Artan gerginlik, 5 Haziran 1967’de başlayan ‘6 Gün Savaşları’na yol açtı. Ortadoğu anlaşmazlığının çehresi bu altı günde değişti. İsrail,Mısır’dan Gazze ve Sina Yarımadası’nı, Suriye’den de Golan Tepeleri’ni aldı. Ürdün ise Batı Şeria ile Doğu Kudüs’ten çıkarıldı. Ardından BM, bugün de sorunların çözümü için temel teşkil eden 242 sayılı kararı kabul etti. Buna göre İsrail işgal altında tuttuğu topraklardan çekilecekti. Kaybettikleri toprakları geri alamayanMısır ve Suriye, 1973’te karşı taarruza girişti. Çarpışmalar sonunda İsrail bazı noktalarda 1967’deki ateşkes hattının da ötesine geçti. ABD, Sovyetler Birliği ve BM, ateşkes anlaşmasına varılmasını sağladı.

PETROL AMBARGOSU UYGULANDI

Savaş sonunda İsrail, pek çok açıdan
ABD’ye daha bağımlı hale geldi. Savaşın ardından Suudi Arabistan, İsrail’i destekleyen ülkelere petrol ambargosu başlattı. Petrol fiyatları bütün dünyada hızla yükselirken küresel nitelikte bir ekonomik kriz baş gösterdi ve ambargo Mart 1974’e kadar sürdü. İsrail işgaline karşı Filistinlilerin ilk kitlesel ayaklanması 1987’de Gazze’de başladı 1993’e kadar sürdü.

Gazze’ye son operasyon 22 gün sürdü

Körfez Savaşı’nın ardından Ortadoğu barışı için girişimlerini hızlandıran ABD, 1991’de Madrid sürecini başlattı, ancak büyük adım 1993’te Filistin Kurtuluş Örgütü ile İsrail’in Oslo anlaşmalarını imzalamasıyla atıldı. 90’ların sonuna kadar yaşanan sürtüşmeler nedeniyle yavaşlayan barış süreci 2000’de ikinci İntifada ile bir darbe daha aldı. İsrail 2002’de Batı Şeria’yı yeniden işgal etti. BM, ABD, Rusya ve Avrupa Birliği’nden oluşan ‘Ortadoğu Dörtlüsü’ çözüme yönelik bir ‘yol haritası’ ile süreci canlandırmaya çalıştı. 2004’te Filistin lideri Yaser Arafat’ın ölümünün ardından Ocak 2005’te Mahmud Abbas özerk yönetimin başkanlığına getirildi. 2006’da Filistin seçimlerinden galip çıkan Hamas’la El Fetih arasında çatışmalar tırmanmaya başladı. Hamas’ın ateşkesi uzatma önerisini kabul etmeyen İsrail, Aralık 2008’de ‘Dökme Kurşun’ operasyonunu başlattı. 22 gün süren operasyon, İsrail’in Türkiye ile son bir yılda yaşadığı diplomatik krizlerin başlıca nedeni oldu.

HABERE YORUM KAT

UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.