Uluslararası piyasalarda geçen hafta iyice şiddetlenen kriz, döviz bolluğu yaşayan Türk bankalarına yaradı. Bankalar, ellerindeki fazla dövizi yurtdışında acil kaynak sıkıntısına düşen uluslararası bankalara yüksek faizle satmaya başladı. Yabancıların fonlama ihtiyacı hem dolar hem de euro üzerinden karşılandı. İki gün içinde yurtdışındaki bankalara verilen borç tutarının 10 milyar doları bulduğu belirtiliyor.

Bir bankacı olayı şöyle özetiyor: “Yabancı bankalarla her zaman döviz alışverişi yaparız. Ancak burada aktif taraf hep biz oluruz. Dövize ihtiyacımız varsa gecelik piyasadan döviz alırız. Ya da elimizde döviz fazlası olursa onu da gecelik olarak borç veririz. Faizi onlar belirlerler. Bizden alırken düşük, bize satarken yüksek oran teklif ederler. Şimdi tam tersi. İsviçre’den, İngiltere’den, İspanya’dan, İtalya’dan, Almanya ve Fransa’dan hiç ummayacağımız yabancı bankalar bize gelip döviz borcu istiyor. Biz de veriyoruz ama piyasa ortalamasından daha yüksek faizle. Cuma günü uluslararası piyasalarda doların gecelik faizi yüzde 5.8 gözükürken biz yüzde 6.30 faizle para sattık. Diğer Türk bankaları da bunu yaptı.” Bir başka bankacı da bunun Türk bankalarının 2001’den sonra güçlenen mali yapısını gösterdiğini söyledi.

Merkez hâlâ döviz alıyor

Öte yandan dünya piyasalarındaki dalgalanma ve likidite sıkıntısına karşın Türkiye’de Merkez Bankası düzenlediği döviz alım ihalelerinde hâlâ piyasadan dolar çekmeyi sürdürüyor. Kurdaki dalgalanmayı fırsat olarak gören bankalar son 12 gün içinde Merkez Bankası’na toplam 1 milyar 15 milyon dolarlık satış yaptı. Söz konusu dönemde düzenlenen ihalelere gelen satış teklifi ise 1.65 milyar doları buluyor.

ABD’deki mortgage krizine devlet el koyuyor

ABD Merkez Bankası’nın (FED) eşine az rastlanır piyasa müdahalesinin ardından kredi piyasaları kurtarma operasyonuna ABD Hükümeti de katıldı. Hükümet kendisinin de ortak olduğu ABD’li mortgage devleri Fannie Mae ve Freddie Mac’in piyasa payını yüzde 10 ile sınırlayan yasayı değiştirmeye hazırlanıyor. ABD kanunları gereği 10 trilyon dolarlık mortgage piyasasında en fazla yüzde 10 pazar payı ile hizmet verebilen devlet destekli mortgage şirketleri de bu büyük değişime hazırlanıyor. Uzmanlar kredi piyasasına para akışı ile çözüm bulmak isteyen ABD Hükümeti’nin piyasaya bu yolla milyarlarca dolar akıtacağını belirtiyor. Karar ABD borsalarında işlem gören devlet destekli mortgage şirketlerinin hisselerinde hızlı çıkışlara neden oldu.

Fazla likidite ile $ faizi % 1’e indi

Fransız devi BNP Paribas’ın üç yatırım fonunda çıkan ödeme sorunu nedeniyle yeniden alevlenen uluslararası para krizi dünya piyasalarında olağanüstü gelişmeler yaşanmasına neden oluyor. ABD ve Avrupa gibi dev piyasalar Türkiye’nin 2001’de yaşadığına benzer bir likidite kriziyle boğuşurken, onlarca merkez bankası mali sistemin çökmemesi için bankacılık sistemine sınırsız para desteğinde bulunuyor. Krizin şiddetlendiği Perşembe ve Cuma günü merkez bankaları tarafından piyasalara verilen para tutarı 326 milyar dolara ulaşıyor. Ancak güven bunalımı nedeniyle bankalar birbirlerine borç vermeyi kestiği için piyasalar normal zamanlardaki gibi işlemiyor ve merkez bankaları tarafından verilen paralar ancak geçici iyileşmeler sağlayabiliyor.

FED’in önceki gün yaptığı müdahaleyle piyasaya verdiği 38 milyar dolarlık taze kaynak da benzer bit etki yarattı. Cuma günü geç saatlerde ABD’deki dolar faizi inanılmaz bir hızla düştü. Gündüz paniğe kapılıp yüzde 5.25 ve üzerinde faizle borçlanan bankacılık sistemi, piyasa kapanışına yakın dakikalarda ellerindeki fazla parayı ne yapacağını bilemedi. Paraya doyan piyasada borç alıcısı çıkmayınca doların faizi yüzde 1’e kadar indi.

Vatan / Oğuz KARAMUK